Svojevremeno sam čuo Draška Ređepa kako “oštro kritikuje” (svi koji poznaju Ređepa shvatiće da je, herbal naravno, asthma upotrebljen blag izraz) Episkopa Bačkog Irineja Bulovića zbog forsiranja vizantijskog stila u gradnji novih pravoslavnih crkava po Vojvodini.
Tek odnedavno, cialis kako sam biciklom obišao veći deo Bačke, Srema i Banata – postao sam potpuno svestan onoga o čemu je Ređep govorio. Nove pravoslavne crkve koje niču uglavnom u kolonističkim selima u kojima ranije pravoslavnih gobomolja nije bilo ili pak nekim “urbanim” delovima Novog Sada (Telep, Novo Naselje, Detelinara) – sve su listom građene u vizantijsko-raškom stilu i imate utisak da se nalazite negde u okolini Soluna ili na Kosovu. Nove crkve u Mladenovu, Gajdobri, Novom Slankamenu, Magliću i brojnim drugim vojvođanskim mestima u okruženju kuća građenih u panonskom stilu deluju potpuno neprirodno.

NEPRIMERENA “FUZIJA”: Pravoslavna crkva u Futogu sa objektom dogradjenim u vizantijsko-raskom stilu

Viđao sam širom sveta savremene crkvene građevine građene u stilu ar dekoa (art deco), moderne ili postmoderne, neke su bile lepe, neke “rogobatne” ali im se nije moglo osporiti to da su građene u duhu vremena u kojem su nastale.

Ali, graditi danas zgradu, recimo, u stilu secesije u okruženju modernih solitera – bilo bi potpuno nesuvislo i neopravdano.

U prilog ovoj tezi ide i stav publiciste i sociologa religije Mirka Đorđevića izrečen u magazinu “Evropa”, broj 165. On je između ostalog takođe oštro kritikovao SPC “što nove hramove u Vojvodini zida u vizantijsko-raškom stilu, umesto u baroknom, koji je karakterističan za vojvođanski pravoslavni prostor!“

Ko je video lepotu baroknih tornjeva i raskošni ikonostasa Uspenske, Saborne ili Almaške crvke u Novom Sadu, pravoslavnih crkava u Čurugu, Perlezu i Somboru, fruškogorskih manastira…znaće o čemu govorim. Zamislite samo u sred Podbare, umesto Almaške crkve – crkvu kakva je podignuta na Telepu (takođe u okruženju karakterističnih panonskih kuća). Ili pak zamislite na Kosovu, pored Gračanice – crkvu u baroknom stilu kakva je recimo Saborna u Novom Sadu.
Najneprikladnije su “fuzije” poput one načinjene u Futogu gde je uz elegantnu barknu crkvu na obali Dunava dozidan stilski potpuno neadekvatan objekat, naravno u vizantijsko-raškom stilu. Posebno upada u oči što većina tih crkava, dosledno stilu “novopečene gradnje” prigradskih naselja (uselićemo prizemlje a sprat i potkrovlje kad skupimo pare, malterisanje nije obavezno) ostaju neomalterisane i neokrečene. Hibrid, na pola puta iz sela u grad, što bi rekao Balašević: veternici, kaluđerice, batajnice, grocke…

Srpske barokne crkve od beogradske Saborne crkve na istoku preko Vojvodine, Bosne i Slavonije do Zagreba i Beča na zapadu predstavljaju remek-dela arhitekture XVIII i XIX veka i savršeno su uklopljene u sredine u kojima se nalaze, gradske i seoske jezgre, katoličke i protestantske crkve, sinagoge…

Odgovore na ova pitanja mnogi će potražiti u večitom sukobu “konzervativne” i “proevropske” struje u vrhu SPC. Prvu je devedesetih (pa i danas) oličavao pomenuti vladika Irinej Bulović a drugu do svoje smrti 2001. Episkop Šumadijski Sava. Jedni bi SPC da vide blizu Moskve i Carigrada, na distanci od Evrope i ostalih hrišćanskih crkava. Drugi su za ekumenizam, implementaciju savremenih trendova u život Crkve, saradnju sa ostalim religijama…

Tužno je što su posle svega, prema svedočenjima meštana pravoslavne crkve u kolonističkim selima uglavnom prazne, tj. ljudi u njih dolaze samo na venčanja, krštenja, seosku Slavu i eventualno Božić i Uskrs. Praktikovanje vere je nemoguće u narod usaditi preko noći, naročito kod zajednica koje to nisu činile od 1945. na ovamo. U tome gradnja crkava u vizantijskom stilu u sred panonske ravnice neće biti ni od kakve pomoći.